کاخ ساسانی؛ مجموعه ای با قدیمی ترین گنبد آجری در ایران - فروشگاه کامپیوتر

به گزارش فروشگاه کامپیوتر، آثار تاریخی ارزشمند و باشکوه، استان فارس را همانند دُری گران بها، درخشان و بی نظیر ساخته است. این سرزمین به علت حکومت فرمانروایان قدرتمندی همانند کوروش کبیر در عهد امپراتوری هخامنشیان، اردشیر بابکان در حکومت و پادشاهی ساسانیان و ...کاخ ها و عمارات زیبا و باشکوهی را در خود جای داده است. کاخ ساسانی یکی از چندین بنای تاریخی ایران است که در زمان حکومت ساسانیان، در استان فارس، شهرستان سروستان قرار گرفته است. این عمارت تاریخی با شماره 23 در شهرویور ماه سال 1310 به ثبت ملی رسیده است.

استان فارس از جمله مناطقی است که به علت آثار تاریخی متعدد برجای مانده از تاریخی کهن، در سراسر دنیا از معروفیت فراوانی برخوردار است. عمارات و بناهایی ارزشمند و باشکوه همانند: مجموعه تخت جمشید، نقش رجب، نقش رستم و ... از جمله آثاری است که با قدمتی بیش از چندین هزار سال همچنان پایدار و پابرجا فرهنگ و تمدن ایرانی را برای مردم دنیا به نمایش گذاشته است.

جغرافیای کاخ ساسانی

مجموعه کاخ ساسانی سروستان، در استان زیبای فارس، 9 کیلومتری جنوب غربی شهرستان سروستان، در مسیری که به روستای نظرآباد فارس منتهی می گردد، بین دشتی وسیع و زیبا قرار گرفته است.

تاریخچه کاخ ساسانی

با توجه به مستندات تاریخی و کاوش هایی که در خصوص کاخ ساسانی انجام شده است، نظرات مختلفی به وسیله کارشناسان و باستان شناسان تاریخی در خصوص قدمت احداث این بنای تاریخی ذکر شده است. به نظر می رسد سرگور اوزلی، زبان شناس، تاجر، دیپلمات و اولین سفیر بریتانیا به ایران، نخستین فردی بود که در خصوص بنای تاریخی کاخ ساسانی به مطالعه و پژوهش پرداخت. وی در سال 1810میلادی پس از بازدید از این مکان کهن، آن را بنایی آجری با سبک معمول دوره اسلامی معرفی کرد. اما در سال 1840 میلادی اوژن فلاندن، نقاش، سیاستمدار و معمار فرانسوی پس از بازدید از مجموعه کاخ ساسانی، نظریاتی جالب در خصوص این بنای تاریخی اعلام کرد. ابتدا وی بر این عقیده بود که عمارت ساسانی با کاربری کاخ احداث شده است و آن را با چندین چارطاقی مقایسه کرد.سپس به این نتیجه رسید که بنای ساسانی، آتشگاهی برجای مانده از دوران ساسانیان است. مادام ژان دیولافوا، مهندس راه و ساختمان و باستان شناس فرانسوی از دیگر پژوهشگرانی بود که پس از آنالیز مجموعه کاخ ساسانی، آن را متعلق به اواخر دوران امپراتوری هخامنشی معرفی کرد. پایان در سال 1910 میلادی امیل هرتسفلد باستان شناس و ایران شناس آلمانی، قدمت کاخ ساسانی را به دوران پادشاهی بهرام پنجم (بهرام گور فرزند پادشاه ساسانی یزدگرد یکم که از سال 421 تا 438 میلادی، سلطنت ساسانیان را برعهده داشت)، نسبت داد و اعلام کرد این عمارت به دستور بهرام پنجم و به وسیله مهرنرسه (وزیر اعظم پادشاهانی از جمله یزدگرد یکم، بهرام پنجم، یزدگرد دوم و پیروز) احداث شده است.

همانگونه که پیش تر اشاره شد، در خصوص قدمت ساخت کاخ ساسانی، نظریات متفاوتی ارائه شده است، اما بیشتر محققان و پژوهشگران خارجی و داخلی این مجموعه تاریخی را متعلق به دوران پادشاهی ساسانیان و زمان حکومت بهرام پنجم (قرن 5 میلادی)، می دانند. البته هنوز هم اختلافاتی در نوع کاربری این عمارت کهن وجود دارد. بعضی از باستان شناسان این بنا را به علت فضای کوچک، محیط مناسبی برای کاخ پادشاهی ندانسته و آن را آتشگاه معرفی کردند. این در صورتی است که تعداد دیگری از کارشناسان تاریخی، کاخ ساسانی را وسیع تر از یک آتشگاه دانسته و به عنوان استراحتگاه یا شکارگاه پادشاهی قلمداد کردند. در بعضی از منابع تاریخی-جغرافیایی اطلاعاتی در خصوص کاخ ساسانی وجود دارد. ابن خردادبه در کتاب المسالک و الممالک، پس از توضیحات فراوانی که در خصوص شهر استخر بیان نموده است، آن را یکی از قدیمی ترین شهرهای پارس معرفی نموده و سروستان را یکی از قصبه های آن در نظر می گیرد. وی از بنایی یاد می نماید که بسیار وسیع بوده و ساختمان آن از سنگ و گچ ساخته شده است. عمارتی که مشتمل بر گنبدهای تالار ستون دار، چند ایوان، اطاق ها و راهروهای متعددی است. در نهایت وی بنای این کاخ را به بهرام پنجم ساسانی نسبت می دهد.

معماری کاخ ساسانی

بنابر اطلاعات ارائه شده به وسیله کارشناسان و باستان شناسان معماری، سازندگان این بنای باشکوه تاریخی، آن را از گچ و سنگ و با وسعتی حدود 30 هزار هکتار احداث کردند. طراحان و سازندگان در این عمارت تاریخی، ایوانی مربع شکل در بخش مرکزی تعبیه نموده که از اضلاعی برابر با 13 متر و ارتفاعی بالغ بر 18 متر برخوردار است. گنبدی در مرکز و حیاط مشاهده می گردد که نمونه ای از ذوق و هنر معماران سازنده کاخ ساسانی قلمداد می گردد. سازندگان این عمارت باشکوه، طاق های گنبدی آن را با آجر زده و یکی از کاخ های زیبا و تحسین برانگیز پادشاهی ساسانیان را احداث کردند. بخش اصلی نمای کاخ ساسانی در قسمت شرقی واقع شده است که از یک ایوان بزرگ و دو ایوان کوچک تشکیل می گردد. ایوان مرکزی به تالار اصلی و سپس به چهار حیاط منتهی می گردد و دیوار بخش جنوبی تالار مرکزی، به یک ایوان جانبی بیرونی راه می یابد. ایوانی که در بخش شمال کاخ قرار گرفته است، به وسیله چندین پله به محوطه بیرون کاخ متصل می گردد. این در حالی است که ایوان بزرگی که در بخش شرقی عمارت تعبیه شده، به تالار مرکزی و بخش های دیگری از این بنا مرتبط است. کاخ ساسانی سروستان که به قطع، یکی از باشکوه ترین عمارات تاریخی استان فارس محسوب می گردد، از کمترین امکانات برای حضور گردشگران بی بهره است. این بنا حتی فاقد تابلویی برای معرفی آن به بازدیدکنندگان است. امکاناتی همانند آب آشامیدنی، سرویس بهداشتی، سکو و مکانی برای نشستن بازدیدکنندگان برای این عمارت باشکوه تاریخی تعبیه نشده است که همت مسئولان میراث فرهنگی را برای بهتر شدن رفاه بازدیدکنندگان و گردشگران کاخ ساسانی و مجموعه بناهای تاریخی بیش از گذشته می طلبد.

در طرفین کاخ ساسانی، دو اتاق باریک با طاق گهواره ای مشاهده می گردد که به صورت قرینه و رو به روی یکدیگر ساخته نشده اند. طراحان این کاخ، برای قرار گرفتن گنبدها روی بنا، از فیلپوش استفاده کردند که می توان به وضوح آن را مشاهده کرد. معماران برای تقویت گنبدهای دایره ای شکل از گوشواره بهره گرفتند. بعلاوه استفاده از ستون ها به عنوان محافظ سقف در اتاق ها از دیگر شیوه های معماری و طراحی کاخ ساسانی محسوب می گردد. حضور تپه ها و ناهمواری هایی که در زمین های مجاور مشاهده می گردد، از دلایل حضور بناهایی است که به نظر می رسد در اطراف کاخ ساسان، قرار داشته اند. در واقع می توان نقشه کاخ ساسانی را نمونه سبکی بدیع و جالب معماری پادشاهی ساسانی دانست که جالب و باشکوه جلوه می نماید.

در ارائه این مقاله سعی شد، اطلاعاتی جامع را در خصوص معماری و تاریخچه عمارات باشکوه کاخ ساسانی در اختیار شما دوستان عزیز فروشگاه کامپیوتریی قرار دهیم. امید است توانسته باشیم به این مهم دست یابیم. قطعا نظرات گرم شما دوستان گرامی در بهتر شدن مقالات آینده، بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

منابع:

ُ setare

negahmedia

beytoote

yjc